Wdrażanie Zrównoważonego Rozwoju na podstawie Odpowiedzialnej Społecznie Transformacji (LIFE_WZROST_PL) jest nazwą formalną projektu. Energia odNowa to nazwa stworzona w celach komunikacyjnych. Nazwa Energia odNowa przedstawia kilka fundamentalnych elementów hasłowych projektu:

• Potrzebna jest zmiana w sposobie wytwarzania i korzystania z energii.
• Potrzebna jest nowa energia do działań na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Głównym celem projektu jest zwiększenie świadomości polskiego społeczeństwa, w tym klasy politycznej, że polityka klimatyczna jest naszą szansą na rozwój, a nie zagrożeniem.

W ramach projektu został przygotowany film dokumentalny, składający się z 10 odcinków. Film pokazuje możliwości zrównoważonego rozwoju Polski, zgodnie z konieczną redukcją emisji gazów cieplarnianych. Odcinki są emitowane w telewizji, a film, oprócz premiery, był pokazywany podczas tzw. Roadshow, czyli objazdu Polski (dotarliśmy do 8 miast).
Dodatkowo, powstał dokument merytoryczny, który  zawierał dane i wskazywał źródła danych wykorzystanych w filmie.

Projekt jest finansowany ze środków Unii Europejskiej (ok. 60%) w ramach funduszu LIFE, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (ok. 30%) oraz współbeneficjentów projektu (10%).

Projekt powstał z inicjatywy Fundacji WWF Polska, która jednocześnie jest jego koordynatorem.

Współbeneficjenci projektu zostali zaproszeni do współpracy ze względu na swoje portfolio merytoryczne (wiedzę ekspercką). Dzięki takiemu wachlarzowi partnerów, projekt ma wyjątkowe zasoby wiedzy w najważniejszych obszarach tematycznych:

• Instytut Energetyki Odnawialnej (IEO) specjalizuje się w obszarze energetyki, w szczególności energetyki odnawialnej,
• Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) specjalizuje się w obszarze szeroko rozumianego zrównoważonego rozwoju i alternatywnych ścieżek rozwoju,
• Krajowa Agencja Poszanowania Energii (KAPE) specjalizuje się w szczególności w obszarze efektywności energetycznej.

Realizatorem filmu została firma VisionHouse.

Film był wyświetlany nieodpłatnie podczas tzw. Roadshow, czyli pokazów wyjazdowych. Eksperci projektu Energia odNowa odwiedzili z pokazem 8 polskich miast w okresie przedwakacyjnym w 2017 roku. Dodatkowo, odbył się pokaz premierowy podczas festiwalu filmowego Docs Against Gravity. Film oraz 10 krótkometrażowych odcinków, będą emitowane w telewizji oraz udostępnione w Internecie.

Film dostępny tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=3UdoSg0RDbA

Globalne ocieplenie, to wzrost średniej temperatury powierzchni lądów i oceanów od roku 1850. Od tego czasu nastąpił wzrost temperatury o ok. 1⁰C. Oprócz samego wzrostu temperatury, oznakami globalnego ocieplenia są między innymi wzrost poziomu morza, topnienie lodowców, lądolodów i lodu morskiego, zmiany zasięgu występowania roślin i zwierząt, częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk takich jak susze, ulewy, fale upałów i inne.

Obecnie klimat ociepla się w związku ze wzrostem koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze (przede wszystkim dwutlenku węgla, (CO2), metanu (CH4) i tlenku azotu (N2O)). Gazy cieplarniane zatrzymują w atmosferze część energii wypromieniowywanej przez Ziemię. Im więcej gazów cieplarnianych, tym więcej energii pozostaje w ziemskim systemie klimatycznym. Podczas, gdy przed epoką przemysłową (przed 1850 r.) koncentracja CO2 w atmosferze wynosiła ok. 280 ppm (cząsteczek na milion, ang. parts per million), obecnie poziom ten wzrósł do ok. 400 ppm. Koncentracja gazów cieplarnianych w atmosferze zwiększa się przede wszystkim ze względu na emisje towarzyszące spalaniu paliw kopalnych. Jako że paliwa kopalne zostały w naturalny sposób zdeponowane pod powierzchnią ziemi miliony lat temu, ich wydobywanie i spalanie powoduje zaburzenie naturalnego cyklu obiegu węgla w przyrodzie, który ustabilizował się w międzyczasie.

OZE to Odnawialne Źródła Energii.

Instytucje badawcze na całym świecie zbierają dowody na zachodzenie zjawiska zmiany klimatu. Należą do nich obserwacje pogody (w szczególności naziemne, satelitarne i podwodne pomiary temperatury i statystyki występowania zjawisk ekstremalnych), pomiary zmian poziomu morza, obserwacje kurczących się pokryw lodowych, obserwacje zmian zasięgu występowania roślin i zwierząt, przesuwania się pór roku i wiele innych. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (ang. Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC), działający przy Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) zbiera informacje z publikowanych w tym zakresie badań i przedstawia je w swoich raportach.

• Streszczenie części dotyczącej fizycznych podstaw naukowych, w j. polskim, znajduje się tu: http://ipcc.ch/pdf/reports-nonUN-translations/polish/ar5-wg1-spm.pdf
• Wszystkie publikacje IPCC dostępne są na stronie: https://www.ipcc.ch/report/ar5/

Wicej informacji na temat zmian klimatycznych znajdujące się na stronie naukaoklimacie.pl

To, że ludzie są odpowiedzialni za globalne ocieplenie jest ewidentne, świadczą o tym liczne dowody doświadczalne: wyniki satelitarnych pomiarów promieniowania termicznego Ziemi, pomiary promieniowania termicznego atmosfery dochodzącego do powierzchni planety, pomiary składu izotopowego znajdującego się w atmosferze dwutlenku węgla i wiele innych. http://naukaoklimacie.pl/fakty-i-mity/mit-nie-ma-empirycznych-dowodow-na-antropogenicznosc-globalnego-ocieplenia-41?t=2

Żaden naturalny cykl (zmiany orbitalne Ziemi, zmiany aktywności słonecznej, zmiany w prądach morskich i inne) nie wyjaśnia obecnie zachodzącej, niebywale szybkiej zmiany klimatu http://naukaoklimacie.pl/fakty-i-mity/mit-to-naturalny-cykl-wzrostu-i-spadku-temperatur-50.

Analiza publikacji naukowych pokazuje, że 98,4% naukowców zajmujących się badaniem klimatu jest zgodnych co do “ludzkich” przyczyn wywołania zmian klimatu. Z czasem grono naukowców negujących antropogeniczny wpływ na klimat ulega zmniejszeniu. Wyniki tego przeglądu można znaleźć tu: http://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/8/2/024024/meta;jsessionid=0DDA9AB9A10BA53053E74654A6C6B90E.c5.iopscience.cld.iop.org

Warto też podkreślić, że nie ma instytucji naukowej o międzynarodowej renomie, która podważałaby wpływ człowieka na obecną zmianę klimatu. Przy okazji, warto zajrzeć do listy placówek, w tym z polski, które uczestniczyły w opracowaniu 5 Raportu IPCC. Może znajdziesz swoją? https://www.ipcc.ch/pdf/ar5/ar5_authors_review_editors_updated.pdf

Jeśli nie powstrzymamy ocieplenia się klimatu, czeka nas świat, w którym będzie coraz trudniej żyć. Coraz częstszych anomalii i ekstremalnych zjawisk pogodowych doświadczamy już teraz. Z czasem te zjawiska będą się nasilać. Dodatkowo, czeka nas wzrost poziomu morza i przesuwanie się stref klimatycznych. Wizja niepohamowanych emisji i zmiany klimatu to wizja zatopionych państw wyspiarskich, podtopionych aglomeracji przybrzeżnych, wysuszonej ziemi, a co się z tym wszystkim wiąże masowej migracji ludzi. Dla natury będzie to oznaczało konieczność dostosowywania się zwierząt i roślin do nowych warunków (również migrację) lub po prostu wymieranie. W normalnych warunkach, przy temperaturze zmieniającej się powoli, na przestrzeni dziesiątek i setek tysięcy lat, natura miała czas na dostosowywanie się i ewolucję. Dzisiejsze, dynamiczne zmiany takiej szansy nie dają. Czytaj więcej na: https://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/syr/SYR_AR5_FINAL_full.pdf

Odnawialne źródła energii to wszystkie te, które występują w sposób naturalny i szybko potrafią się zregenerować, np. wiatr, promienie słoneczne, prąd wodny, biomasa (np. sucha – wierzba energetyczna, lub płynna – gnojowica), pływy morskie, ciepło ziemi (geotermia).

Źródła nieodnawialne to uran, gaz ziemny, ropa i węgiel. Jeśli wykorzystujemy biomasę (np. drewno) do produkcji energii, której nie odnawiamy (ścinamy drzewo na opał i nie sadzimy nowych) to wówczas jest to też źródło energii nieodnawialnej. Ważne jest, by biomasa była wykorzystywana w sposób odpowiedzialny i zrównoważony.

Nieemisyjne źródła energii to takie, które w procesie wytwarzania energii nie powodują emisji zanieczyszczeń do środowiska. Oprócz biomasy, są to wszystkie źródła odnawialne. Technologie wykorzystujące nieemisyjne źródła energii to np. panele fotowoltaiczne (wykorzystują promienie słoneczne do wytwarzania energii elektrycznej), kolektory słoneczne (wykorzystują promienie słoneczne do ogrzewania wody), wiatraki lądowe i morskie (wykorzystują wiatr do wytwarzania energii elektrycznej), kotły na biomasę (spalają biomasę do podgrzewania wody w celu produkcji ciepła oraz/lub energii elektrycznej).

Polityka klimatyczna to ramy strategiczne i prawne na poziomie międzynarodowym (np. Konwencja Klimatyczna – Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, Unii Europejskiej (np. pakiet klimatyczno-energetyczny) i krajowym (w tym zbiór ustaw wdrażających pakiet klimatyczny UE, np. Ustawa o handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych). Polityka klimatyczna jest niezbędna, żeby ukierunkowywać rozwój światowej gospodarki w kierunku niskoemisyjnym. Zgodnie z Porozumieniem paryskim z 2015 roku, celem polityki klimatycznej jest powstrzymanie ocieplenia się klimatu poniżej 2 st. C w porównaniu z okresem przedprzemysłowym, z perspektywą niedoprowadzenia do podwyższenia się temperatury o 1,50C. Oznacza to konieczność wyeliminowania antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych do połowy obecnego stulecia (m.in przez ich zbilansowania z ich pochłanianiem, np. przez lasy i technologie składowania emisji), czyli doprowadzenie do neutralności klimatycznej.

Porozumienie paryskie to porozumienie stron Konwencji klimatycznej, czyli państw, które są częścią Konwencji klimatycznej ONZ. Zgodnie z Porozumieniem paryskim z 2015 roku, celem polityki klimatycznej jest powstrzymanie ocieplenia się klimatu poniżej 2 stopnie Celsjusza w porównaniu z okresem przedprzemysłowym, z perspektywą niedoprowadzenia do podwyższenia się temperatury o 1,5 stopnia. Oznacza to konieczność wyeliminowania antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych do połowy obecnego stulecia (m.in przez ich zbilansowania z ich pochłanianiem, np. przez lasy i technologie składowania emisji), czyli doprowadzenie do neutralności klimatycznej. Więcej informacji na oficjalnej stronie Konwencji Klimatycznej: http://unfccc.int/paris_agreement/items/9485.php

Pakiet klimatyczno-energetyczny jest zbiorem regulacji unijnych, które mają zagwarantować redukcję emisji gazów cieplarnianych całej Unii Europejskiej (o 20% w stosunku do roku 1990), zwiększenie efektywności energetycznej (o 20% w stosunku do prognoz) i zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w konsumpcji energii do 20% do roku 2020. W ramach pakietu działa system handlu uprawnieniami do emisji (EU-ETS), limity emisji dla obszarów gospodarki nieobjętych EU-ETS oraz dyrektywy dotyczące efektywności energetycznej i promocji odnawialnych źródeł energii. W październiku 2014 roku kraje UE zgodziły się na określenie celów klimatycznych na rok 2030, mówiących o  redukcji gazów cieplarnianych o przynajmniej 40%, wzroście wykorzystania OZE do 27% i efektywności energetycznej do 27%. Są to cele pośrednie, które w dalszej perspektywie mają doprowadzić do neutralności klimatycznej, zgodnie z porozumieniem paryskim. To znaczy, że z czasem, cele będą procentowo odzwierciedlać konieczne redukcję w czasie.

Wszystkie kraje zmagają się z ochroną środowiska. Polska od czasu przemiany gospodarki z centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej w znaczny sposób zredukowała emisje zanieczyszczeń. Nie znaczy to jednak, że wysiłki w tym zakresie ustały. Jakość powietrza w Polsce wymaga znacznej poprawy i w porównaniu do innych krajów UE jesteśmy jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów. Statystyki dotyczące zanieczyszczeń powietrza zebrała Światowa Organizacja Zdrowia i są dostępne tu: http://www.who.int/phe/health_topics/outdoorair/databases/cities/en/

Więcej informacji o stanie zanieczyszczenia powietrza w Polsce znajdziemy na stronie HEAL Polska: http://healpolska.pl/zrodla_zanieczyszczen/

oraz na stronie KOBIZE (Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami): http://www.kobize.pl/uploads/materialy/materialy_do_pobrania/krajowa_inwentaryzacja_emisji/NIR_2016_POL_Streszczenie_05.2016.pdf

W roku 2014 w Polsce wykorzystywano 11,4% energii z OZE w konsumpcji końcowej. Np. w Niemczech w tym samym roku było to 13,8%, a w Belgii 8%. Rekordowy udział OZE, pośród krajów UE, miała Szwecja: 52,6%. Należy pamiętać, że statystyki dotyczące celów OZE w UE dotyczą zarówno energii elektrycznej, jak i cieplnej oraz transportu. Dane są dostpne na stronie http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/File:Renewables_shares_summary_new.png

Pomimo tego, że zasobów węgla fizycznie w Polsce mamy dużo, to jego wydobycie staje się coraz droższe (w przypadku węgla kamiennego), a otwieranie nowych kopalni odkrywkowych (węgiel brunatny) niosłoby za sobą olbrzymie koszty społeczno-środowiskowe. Trzeba rozróżnić zasoby geologiczne bilansowe (bardzo duża ilość węgla w ziemi) od zasobów przemysłowych (opłacalnych do wydobycia i geologicznie dostępnych). Według danych przedstawionych przez dr Wilczyńskiego, byłego głównego geologa kraju, można spodziewać się, że z roku na rok możliwości eksploatacji węgla będą coraz mniejsze, a w roku 2050 spadną prawie do zera. Warto zapoznać się z:https://docplayer.pl/12310215-Wegiel-juz-po-zmierzchu-michal-wilczynski.html

Główną przyczyną redukcji etatów w przemyśle wydobywczym jest zły stan ekonomiczny sektora, o czym przypomina raport WisEuropa: “Polski węgiel: quo vadis?”. Dla górników odchodzących z pracy istnieją tzw. odprawy górnicze, czyli wielokrotność miesięcznych pensji. Dodatkowo, z pracy będą odchodzić osoby osiągające wiek emerytalny. Transformacja niskoemisyjna będzie z jednej strony obniżała zapotrzebowanie na węgiel, ale z drugiej, będzie tworzyła wiele miejsc pracy w sektorze nowych technologii. Oczywiście zmiana branży nie jest łatwa, dlatego potrzebne będą programy szkoleniowe, które powinny być organizowane przez administrację rządową.

Więcej informacji: http://np2050.pl/files/NP2050_pp_nr_6_FINAL.pdf

Głównym źródłem zanieczyszczeń w Polsce jest eksploatacja paliw kopalnych: spalanie indywidualne (transport, ogrzewanie domów) oraz przez sektor energetyczny i przemysł. Informacje dotyczące emisji zanieczyszczeń znajdują się na portalu KOBIZE (Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami): http://www.kobize.pl

Rozwój odnawialnych źródeł energii niesie za sobą szereg innowacji. Najbardziej dynamicznie rozwijającymi się branżami w tym sektorze są technologie związane z pozyskiwaniem energii z promieni słonecznych, wiatru oraz fal morskich. Rozwój OZE dodatkowo niesie za sobą innowacje w sektorze magazynowania energii (w celu stabilizacji dostaw energii) oraz rozwój inteligentnych sieci (w celu optymalizacji zużycia energii). Pochodną rozwoju magazynów energii jest też dynamiczny rozwój elektromobilności. W obszarze inteligentnych sieci rozwijane są koncepcje Internetu rzeczy, czyli łączenie ze sobą przedmiotów, które komunikują się ze sobą przez Internet w celu optymalizacji pracy w zależności od warunków pogodowych i możliwości wytwórczych niektórych OZE.

Neutralność klimatyczna to bilans miedzy emisją gazów cieplarnianych a ich pochłanianiem przez lasy (których nie będzie można wycinać), bądź składowaniem (np. w technologii CCS lub CCU). Neutralność klimatyczna jest pojęciem szerszym niż “dekarbonizacja”, ponieważ dotyczy nie tylko dwutlenku węgla, ale również innych gazów cieplarnianych. Jest to jednak różnica semantyczna, ponieważ w praktyce (w kontekście polityki klimatycznej) przez oba pojęcia rozumie się wyeliminowanie antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych do atmosfery.

Obecnie koszt wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych jest zbliżony do kosztów wytwarzania energii ze źródeł konwencjonalnych, a w przyszłości będzie znacznie niższy.

Oczywiście trzeba rozróżnić kosztowność różnych technologii OZE – energia z wiatraków na lądzie kosztuje mniej niż np. energia z wiatraków na morzu lub z paneli fotowoltaicznych. Natomiast dochodząc do neutralności klimatycznej potrzebny będzie zrównoważony rozwój wszelkiego rodzaju technologii wykorzystujących OZE, również tych obecnie uważanych za droższe (np. biogaz, geotermia).

Dotychczas sektor energetyki konwencjonalnej (węglowej) był silnie dotowany zarówno bezpośrednio (finansowo) jak również przez tzw. koszty zewnętrzne, czyli możliwość bezkosztowego lub nisko kosztowego korzystania ze środowiska naturalnego i zdrowia ludzi. Dlatego nie należy porównywać kosztów wytwarzania (LCOE) do cen energii elektrycznej na giełdzie (Towarowa giełda energii).

Koszty wytwarzania energii można porównać metodą uśrednionych kosztów wytwarzania energii dla nowych inwestycji (LCOE – ang. Levelized Cost of Energy). W zależności od przyjętych założeń (cen surowca energetycznego, uprawnień do emisji, uwzględnienia kosztów zewnętrznych, lokalizacji) i technologii można przewidywać co będzie tańsze. Na przykład, wg. rządowego dokumentu LCOE dla wiatru na lądzie (ok. 84 EUR/MWh) miałby być niższy niż dla elektrowni węglowych (90 EUR/MWh) w roku 2025. Ponieważ dokument został sporządzony z danymi z roku 2012 można zweryfikować, że już teraz energetyka wiatrowa osiągnęła podobne parametry, a pozostałe technologie (PV, wiatr na morzu) osiągają coraz to lepsze parametry ekonomiczne.

Tak. Co więcej, biorąc pod uwagę przyszłe koszty uprawnień do emisji, konieczność importu surowców nieodnawialnych oraz koszty zewnętrzne, energia ze źródeł odnawialnych już jest pod względem ekonomicznym i społecznym konkurencyjna wobec paliw kopalnych.

Tak, w zależności od różnych czynników. Każda inwestycja wymaga solidnej analizy kosztów i zysków. Warto np. skorzystać z kalkulatora “Więcej niż energia” lub “Ozerise”.  W sytuacji gdy ceny energii dla odbiorców końcowych są relatywnie niskie, zwrot z inwestycji może być długotrwały (powyżej 10 lat). Bez systemu wsparcia np. taryf gwarantowanych, warto skorzystać z dotacji dostępnych np. w funduszach ochrony środowiska.

Tak. Programy dotacyjne ulegają zmianie, dlatego warto na bieżąco sprawdzać strony internetowe Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkich funduszy ochrony środowiska, urzędów miast lub gmin.

Główną barierą jest ekonomia. Praktycznie wszystkie budynki w Polsce są połączone z siecią elektroenergetyczną. Dlatego montaż instalacji do produkcji prądu nie ma ekonomicznego sensu, chyba, że taka inwestycja zwróci się w miarę krótkim okresie (poniżej 10 lat) i będzie przynosić później zyski (z oszczędności bądź sprzedaży energii).

Niskoemisyjny rozwój to szansa na uniknięcie tzw. pułapki średniego dochodu. To znaczy, że przyczyni się do rozwoju innowacyjnych sektorów gospodarki, w przeciwieństwie do opierania się na branżach schyłkowych (węgiel, ropa, silniki spalinowe, etc.). Budowanie kompetencji kadrowych w tzw. zielonych miejscach pracy będzie niezbędne jeśli nie chcemy pozostać w tyle. Przy okazji będziemy żyć w czystszym środowisku, będziemy niezależni od importu surowców energetycznych, a przy okazji nasz bilans handlowy ulegnie polepszeniu. Więcej na ten temat: www.np2050.pl

Przede wszystkim powinniśmy popierać politykę klimatyczną (podczas kampanii wyborczych, spotkań z przedstawicielami rządu i politykami). Decydenci muszą czuć poparcie ze strony społeczeństwa, że to jest kierunek którego Polacy żądają.

Przeciwdziałać zmianom klimatu można również poprzez dokonywanie codziennych wyborów w sposób który zredukuje naszą konsumpcję paliw kopalnych. Należy ograniczyć zużycie energii, zamiast samochodu, samolotu wybierać alternatywny transport – rower, komunikacja miejska, pociągi, oraz ograniczyć spożywanie mięsa (im mniej tym lepiej). Nie kupuj rzeczy niepotrzebnych, naprawiaj zamiast wymieniać. Oszczędzaj energię elektryczną: wyłaczaj światło jeśli Cię nie ma w pokoju, korzystaj z energooszczędnych urządzeń.

Ślad węglowy to wskaźnik pokazujący jak styl naszego życia wpływa na emisję gazów cieplarnianych. Chcesz zbadać swój ślad węglowy? Wylicz swój wpływ na środowisko za pomocą  kalkulatora zamieszczonego na portalu Ziemia Na Rozdrożu.

Wszystko zależy od stylu życia. Można wyróżnić kilka głównych czynników wpływających na nasz ślad węglowy: transport (jak się często lata samolotem albo jeździ samochodem), żywność (gdy spożywa się dużo mięsa, w szczególności wołowiny i wieprzowiny), konsumpcjonizm (gdy kupuje się nowe produkty zanim stare zostaną zużyte).

Prosument to osoba, która produkuje i konsumuje. W kontekście OZE, prosument to osoba (choć może to być inny podmiot), która produkuje i konsumuje energię np. cieplną z biomasy (najlepiej w kotle na gazyfikację biomasy) lub energię elektryczną z panelu fotowoltaicznego. Zgodnie z definicją Międzynarodowej Agencji Energii, Prosumentem może być osoba, która wykorzystuje całość wytworzonej energii dla własnego użytku (wówczas instalacja odłączona jest od sieci) lub która decyduje się część lub całość tej energii odsprzedać. Ustawa o odnawialnych źródłach energii (znowelizowana w dn. 22.06.2016r.) znacznie ogranicza definicję prosumenta znaną na świecie do podmiotu nieprowadzącego działalności gospodarczej i wytwarzającego energię na użytek własny.

Efektywność energetyczna to stosunek ilości zużytej energii do wykonania pewnej czynności. Jeśli dokonamy zmiany po której nadal będziemy wykonywać tą samą czynność, ale przy mniejszym zużyciu energii, wówczas zwiększamy efektywność energetyczną. Np. jeśli wymienimy 60W żarówkę na 9W LED,  uzyskamy podobną ilość światła (lumenów) zużywając znacznie mniej energii elektrycznej. To samo dotyczy ocieplania domów, wymiany pieców na sprawniejsze, itd.

Wymień oświetlenie na LEDowe, dokonaj termomodernizacji (wymiana stolarki okiennej, ocieplenie stropów, izolacja strychu i piwnicy), przy wymianie lodówki, pralki, telewizora, komputera – pamiętaj żeby wybierać produkty o jak najwyższym wskaźniku efektywności energetycznej. I użytkuj z głową: nie wkładaj ciepłych posiłków do lodówki, wietrz pomieszczenia intensywnie, ale krótko, gaś światło gdy go nie potrzebujesz, wyłączaj urządzenia z prądu jeśli z nich nie korzystasz.

Najlepiej kup rower, bilet miesięczny na transport publiczny i korzystaj z pociągów do podróży międzymiastowej i międzynarodowej. Jeżeli jednak samochód jest dla Ciebie niezbędny, w pierwszej kolejności rozejrzyj się za samochodem elektrycznym.  Mimo to, przy obecnym, wysokoemisyjnym sposobie wytwarzania energii w Polsce nawet takie auto nie będzie idealnym rozwiązaniem dla klimatu. Najkorzystniej byłoby napędzać samochód prawdziwie czystą energią, czyli pobierać ją z OZE, zainstalowanego na naszym podwórku.

Kiedy to możliwe poruszaj się pieszo i jak najczęściej korzystaj z roweru. Gdy już się zmęczysz, wsiądź do transportu publicznego: tramwaj, autobus, pociąg. Jeśli musisz korzystać z auta nie jedź sam – umawiaj się ze znajomymi na wspólną podróż do pracy lub szkoły. Zredukuje to koszty zarówno bezpośrednie jak też te środowiskowe, zdrowotne i cywilizacyjne (korki).

Szczególnie duży wpływ na klimat ma przemysł związany z produkcją mięsa. Przyczyn jest wiele: wylesianie dużych terenów na potrzeby upraw paszy lub wypasu, korzystanie z paliw kopalnych do zasilania hodowli i produkcji paszy, proces fermentacji jelitowej, przechowywanie gnojowicy i inne. W skali globalnej, cały łańcuch produkcji z tym związany może być odpowiedzialny za nawet 18% emisji, przy czym głównie jest to spowodowane wylesianiem. Jeśli chcesz wiedzieć więcej na ten temat, zapoznaj się z artykułem Mit: krowy emitują więcej gazów cieplarnianych niż transport.